De wereld zoals we die vandaag kennen zou nooit ontsloten zijn zonder de vaak gewaagde inzet met gevaar voor eigen leven van tal van ontdekkingsreizigers. In deze aflevering belichten we de Nederlandse wiskundige Jacob Roggeveen die het Paaseiland ontdekte maar daar weinig plezier aan beleefde.
Jacob Roggeveen: de ontdekker van het Paaseiland
Cartograaf
Jacob Roggeveen werd in Middelburg geboren. Hij kreeg de liefde voor wetenschap mee van zijn vader, de belangrijke wiskundige Arent Roggeveen die zich ook bezighield met het maken van kaarten.Arent Roggeveen schreef onder meer in 1675 een atlas met daarin kaarten van de kusten van Afrika en Amerika.Vader Roggeveen had een bijzonder interesse voor de toen nog vrij onbekende Stille Zuidzee en het Zuidland (dat daar, zo dacht men toen, gelegen was). Hij zou zijn plan om op zoek te gaan naar ‘Terra Australis’ nooit uitvoeren.Jacob werd algauw met dezelfde reismicrobe besmet. Hij werd eerst notaris in Middelburg en daarna van 1706 tot 1714 raadsheer in Batavia voor de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC).
Verbannen
In 1718 gaf Jacob Roggeveen een werk van een Zeeuwse predikant uit dat voor de nodige ophef zorgde. In ‘Den val van ’s werelts Af-god’ verkondigde predikant Pontiaan van Hattem dat christenen niet aan aardse wetten geboden waren omdat ze konden genieten van de ‘hemelse genade’. Na het nodige protest van de bewoners besliste het stadsbestuur van Middelburg dat het boek moest verbrand worden en Roggeveen kreeg te horen dat hij de stad diende te verlaten.Op zoek naar het Zuidland
Roggeveen bleef niet bij de pakken zitten. Nadat hij eerst in Arnemuiden nog twee delen van het verguisde werk van de predikant had gepubliceerd werd de grond hem in Nederland te heet onder de voeten. Hij besloot het plan van zijn vader uitvoeren en op zoek gaan naar ‘Terra Australis’. In 1721 kreeg hij hiervoor de toestemming van de West-Indische Compagnie (WIC), die hem drie schepen meegaf om de reis naar het onbekende Zuidland te maken: de Arend,Thienhoven en de Afrikaansche Galey.Eerste Europeaan op Paaseiland
Roggeveen reisde langs Kaap Hoorn en kwam zo in de Grote Oceaan. Hij bezocht de Fernandez eilandengroep en bereikte op 5 april 1722 als eerste Europeaan het eiland dat wij nu kennen als ‘Paaseiland’. Hij was de bedenker van de naam ‘Paasch-Eyland’, die het eiland simpelweg dankt aan het feit dat Roggeveen er op paaszondag voet aan wal zette.Dit gebeurde toen een van de bemanningsleden aan boord rook het eiland had gezien. Door de zware branding lukte het niet het eiland te bereiken, waarna een van de eilandbewoners zelf met een bootje naar deThienhoven roeide. Roggeveen was enthousiast en besloot voet aan wal te zetten. Dat lukte pas na enkele dagen omwille van de woeste golven. De eilandbewoners reageerden en- thousiast, maar dit kwam op de bemanning als bedreigend over en tegen de orders in van Roggeveen begonnen ze te schieten met tien doden tot gevolg.
Via deze link kan je het volledige verhaal van deze merkwaardige ontdekkingsreiziger bekijken!
Roggeveen besteedde verder weinig aandacht aan het eiland. Hij was zelfs ontgoocheld toen hij tot de conclusie kwam dat dit niet het legendarische ‘Zuidland’ was waar zijn vader van gedroomd had en hij vervolgde al na een week zijn reis.
Roggeveen kon alleen maar tot de conclusie komen dat zijn missie mislukt was.Weer in Batavia werden de twee overblijvende schepen in beslag genomen en werd de voltallige bemanning met inbegrip van Roggeveen in de gevangenis opgesloten. Dit omwille van het feit dat de schepen onder de vlag van het WIC hadden gevaren in een gebied dat tot het territorium van de VOC behoorde.
Voorouderbeelden
Rogeveen wist de gemoederen te bedaren en zette voet aan land. Hij ontdekte er algauw de iconische opvallende voorouderbeelden, de zogenaamde moai. Roggeveen merkte ook dat er twee bevolkingsgroepen leefden: de Polynesiërs en de Langoren, die er eerder blank uitzagen maar niets met blanken te maken hadden.Roggeveen besteedde verder weinig aandacht aan het eiland. Hij was zelfs ontgoocheld toen hij tot de conclusie kwam dat dit niet het legendarische ‘Zuidland’ was waar zijn vader van gedroomd had en hij vervolgde al na een week zijn reis.
Opgesloten in de gevangenis
Via de Tuamoto-archipel, de Genootschapseilanden en Sa- moa voer Roggeveen verder naar Batavia. Onderweg ging zijn schip Afrikaansche Galey verloren.Roggeveen kon alleen maar tot de conclusie komen dat zijn missie mislukt was.Weer in Batavia werden de twee overblijvende schepen in beslag genomen en werd de voltallige bemanning met inbegrip van Roggeveen in de gevangenis opgesloten. Dit omwille van het feit dat de schepen onder de vlag van het WIC hadden gevaren in een gebied dat tot het territorium van de VOC behoorde.
Opnieuw weerspannig in Middelburg
Na enkele maanden gevangenis werden Roggeveen en zijn bemanning weer vrijgelaten. Hij arriveerde op 4 juli 1723 in Texel en reisde door naar Middelburg. Daar werd hij met weinig eerbied onthaald, ook al had hij een eiland ontdekt dat later mythisch zou worden.Terug in Middelburg hervatte hij opnieuw zijn oude werk uit uitgever. Hij publiceerde het vierde deel van predikant van Hattem, ondanks de voorspelbare negatieve reacties. Hij overleed in 1729.
Naam bleef behouden
Toen Jacob Roggeveen het Paaseiland in 1722 zijn naam gaf, kon hij allicht niet vermoeden dat die naam eeuwen later nog steeds zou gebruikt worden. De oorspronkelijke bewoners noemden hun eiland ‘Te Pito o Te Henna’, vrij vertaald de navel van de wereld. De huidige Polynesische naam van dit eiland, dat nu tot Chili behoort, is Rapa Nui.Na de ontdekking door Roggeveen duurde het nog 48 jaar voor de Spanjaarden het in 1770 zouden terugvinden. Ook de Engelsen kwamen er de komende jaren vaak langs maar behielden de naam die Roggeveen het eiland gegeven had.
